Grieni Nàrre (Zuerst publiziert im "Fràtzbüech-Sitt vo Nìder-Burnhàuipt")
Nicky
- Dü, Eddy, gehsch aui ge demonschtriere, fìrs Klima?
Eddy
- Wàs fìr Forderunge het s Klima? Welli Gwarkschàft* düet’s vertratte?
- Ìsch dàs jetz e bleedi Froj!
- Nìt viel bleeder àss dinni! Sitter àss es d Arde gìtt, het’s 4,5 Milliarde Johr làngstandig Klimawachsel ga, mìt viel stärkeri Erwärmunge àss hìtte un Isszitte*, wo s Lawe fàscht gànz verschwunde ìsch. Bref, d Arde, làng vor äb der Mansch exischtiert het, ìsch àls e Isskàschte* gsì un àls e Tribhüss*.
- Ja, àwer der CO2…
- So viel àss i weis, han d Wìsseschàftler känne bewise, àss der CO2 sitter 460 Millione Johre heecher gsì ìsch àss dàto, sogàr wahrend gwìsse Isszitte…
- Ja, wenn dàs stìmmt, worum stelle denoh eso viel Wìsseschàftler der CO2 àn der Prànger* un behauipte, ar sèig Schuld àm Tribhüsseffakt?
- Zerscht emol sìn di Tribhüssgàse d Konsequanz un nìt d Ursàch vo dane nàtirligeVariatione. Do derbii spìelt d Position vo der Arde ìm Verglich zu der Sunn e Roll, d Vulkànerüptione, di Tektonik vo de Scholle*, d „Begegnung“ mìtAsteroïde un Meteorite, der Wàsserdàmpf un s Methàngàs, wo s Mèèr frèigìttusw.
- Ja, àwer der Mansch verdrackt un vergìftet doch sinni Umwalt, wie nieme vor ìhm!
- Dàs ìsch wohr, àwer dàs ìsch e gànz ànder Problem. Der CO2 ìsch lawenswìchtigun het mìt de Temperàtürschwànkunge nix àm Hüet.
- Kàsch m’r e Beispìel ga?
- Ja. S erschte Àlter vo der Arde andet vor 3,85 Milliarde Johre un heist „Hadéen“.
- Worum „Hadéen“?
- Hadès ìsch der Gott vo der Hell. Sallemols soll Arde 4700°heis gsì sì.
- O je!
- Ìn der Period, wo mer „Archéen“ gnannt het, zwìsche -3,85 un 2,5 Milliarde Johre, han schins Temperàtüre zwìsche 55° un 85° gschwànkt. Un vor 252 MillioneJohre han sich d Vulkànerüptione, d teedligi Stràhlunde vo der Sunn un a Meteorite-Raje d Hànd ga. Resültàt: 60° ìn der Luft, 40° ìm Mèèr, Todesurteil fìr96 % vo de Lawewase…
- Het’s sallemols schon Tribhüssgàse ga?
- Ja, un sìe solle 1000 Mol heecher gsì sì àss hìtt, un ìmmer noch kè Mansch ìnSìcht…
- Wenn sìn denn d erschti Mansche erschìne?
- Vor 7 Millione Johre, Hominide vom Typ Shelanthropus ìm Tchad.
- Weis mer, wie hoch ìhri Lawenserwàrtung gsì ìsch?
- 25 Johr, nìt meh.
- Wie s Lucy, vor 3,2 Millione Johre?
- Ja. Wàs aui intrassànt ìsch, vo de 22 Mansche-Àrte vo Typ „Homo“, sìn 21 üssgstorwe, do drunter der Neàndertàler…
- Wie steht’s mìt em „Homo sapiens“?
- Dàs ìsch der einzigscht, wo d letscht Isszitt ìwerlabt het, vor 12.000 Johre. Bref, noh 7 Millione Johre han villicht gràd emol 500.000 Mansche d verschìdeniNatürkàtàschtrophe ìwerlabt.
- Dien d Grieni d Arde ideàlisiere?
- D meischti sìn Manschehàsser* un wohrschins dien viel sich aui salbscht hàsse. D logisch Konsequanz ìsch d Ideàlisierung vo der Arde un der Nàtür, wo àllesàndre, àss e Pàràdis ìsch…
- Sìn mìr hìtte züe kurzsìchtig*?
- Uf jede Fàll. Wer weis z.B., àss es sitterm Mìttelàlter standig kleini Phàse voErwärmung, gfolgt vo kurzi Isszitte ga het?
- Nieme reddt dervo, gràd wìdder emol der Eddy…
- Ja, un der Eddy het kè Aktie ìn sognànnte griene Indüschtrie unForschungsìnschtitüte.
- Wàs pàssiert ìn de naachschte Johre?
- Wenn mer dervo üssgeht, àss es, nohnem Optimum ìm Mìttelàlter (950-1200), e kleini Isszitt ga het (1270-1500), gfolgt von ere kurze Erwärmung (1500-1560), undenoh wìdder e kleini Isszitt (1560-1830), un wìdder e kleini Erwärmung, gfolgtvon ere kältere Period (1870-1910) un sitterhar e Erwärmung vome Gràd ìn 120 Johr, kännt mer fìr 2030-2040 wìdder e kleineri Isszitt vorüssàje*…
- Dü, dàs klìngt jo fàscht wie n e Provokàtion!
- Ìsch’s àwer nìt, gràd e kleini Hochrachnung. Sott dàs itraffe, ware viel ìn de Griene e Nàrrekàpp ufsetze… (làcht)
Edgar Zeidler, 10/10/22
Drèisprochiger Wortschàtz